Oznaczenia hormonów steroidowych w ślinie
10 Grudnia 2019 (Ostatnia aktualizacja 22.10.2024)
BADANIE ŚLINY – NIEZAWODNA METODA OZNACZANIA HORMONÓW STEROIDOWYCH
Dokładny pomiar stężenia hormonów jest ważny dla prawidłowej oceny równowagi hormonalnej i funkcji wydzielania wewnętrznego.
Tradycyjnie pomiaru dokonuje się we krwi/surowicy/osoczu, jednak kilka hormonów można analizować również w ślinie. Metoda ta posiada wiele zalet, przede wszystkim pobieranie materiału jest nieinwazyjne i może być przeprowadzone w każdym miejscu i o każdym czasie. W przypadku hormonów steroidowych, takich jak kortyzol, testosteron, progesteron, estradiol, estriol, czy DHEA, badanie w próbkach śliny gwarantuje dodatkowe zalety, a jego wartość diagnostyczna jest znacznie wyższa niż w przypadku analizy surowicy/osocza.
Aktywność hormonów.
Hormony steroidowe są niemal w pełni związane z ich specyficznymi globulinami wiążącymi. Frakcja związana jest biologicznie nieaktywna, przez co uważa się ją jedynie za rezerwuar hormonów. W wolnej, czyli aktywnej formie występuje niespełna 5% całkowitych hormonów i to właśnie ta frakcja jest odpowiedzialna za ich działanie w organizmie. Oznaczenie steroidów w surowicy lub osoczu, będzie więc przedstawiało wynik określający całkowite stężenie, odnoszące się głównie do nieaktywnego hormonu, co dostarczy jedynie przybliżoną ocenę równowagi hormonalnej. W związku z tym znacznie bardziej korzystne jest oznaczenie w próbkach śliny wyłącznie wolnej frakcji hormonu.
Epizodyczny charakter wydzielania hormonów
Ze względu na epizodyczny charakter wydzielania hormonów steroidowych wszystkie wyniki oparte jedynie na pojedynczej próbce są zupełnie przypadkowe. Wiarygodnych i powtarzalnych wyników możemy oczekiwać wyłącznie w przypadku wielokrotnego pobierania próbek. Dlatego zaleca się pobranie 5 próbek w ciągu co najmniej 2 godzin. Odnosi się to do surowicy/osocza, jak również śliny, dla której w przeciwieństwie do krwi, strategia ta może być stosowana z powodzeniem. Należy jedynie pamiętać, że nie powinno się spożywać pokarmu na kilka godzin przed pobraniem materiału. Próbka powinna być również wolna od krwi, ponieważ nawet jej śladowe ilości mogą wpływać na wyniki badań. Optymalnie ślina powinna być pobierana na czczo, w godzinach porannych. Spożywanie wody nie będzie miało wpływu na otrzymane wyniki. Inne płyny nie są zalecane.
Ślina jako materiał diagnostyczny – podstawowe zalety
- wysoka wartość diagnostyczna (frakcja wolna od metabolitów)
- pomiar wyłącznie aktywnej frakcji hormonu
- bezbolesna, nieinwazyjna metoda pobierania materiału,możliwa w każdym miejscu i o każdym czasie
- możliwość wielokrotnego pobierania w krótkich odstępach czasu
- stabilny materiał
